Yarın AB Konseyi’nin dönem başkanlığı Macaristan’dan Polonya’ya geçecek.
Polonya 2011’de ilk kez üstlendiği bu görevi, 1 Temmuz’a kadar sürdürecek.
Yılda iki kez AB’ye üye ülkeler arasında dönüşümlü olarak üstlenilen dönem başkanlığı, son 6 aydır Macaristan’ın liderliğinde oldukça çalkantılı geçti.
Son dönemde hemen her konuda Brüksel’e aykırı tutum takınan Budapeşte yönetimi, dönem başkanlığına ilk günlerinden itibaren gergin başladı ve verimli bir süreç yaşanmadı.
Bunun diğer önemli bir nedeni de Avrupa Parlamentosu seçimlerin henüz yapılmış ve yeni AB yönetiminin oluşum safhasında bulunmasıydı.
AB’yi gelecek 5 yılda yönetecek yeni ekip, tümüyle 1 Aralık’ta görevine başladı.
Dolayısıyla Polonya dönem başkanlığı, büyük beklentilerle başlayacak.
Varşova, 6 ay boyunca yeni AB yönetiminin karar alma organına liderlik ederek, Birliğin gelecek 5 yılı için ilk hedeflerin belirlenmesinde önemli rol oynayacak.
Brüksel ve Varşova, Aralık 2023’te göreve gelen Donald Tusk yönetiminden oldukça umutlu.
Zira AB için Polonya ile Macaristan uzun süredir aynı kefedeydi, Brüksel-Varşova hattı en az Brüksel-Budapeşte kadar gergindi.
AB, Polonya hükümetini 2019’daki yargı reformu çerçevesinde özellikle yargıçlara yönelik disiplin mekanizması kurmak, bu yolla yargıçları etki altında bırakmak ve yargının bağımsızlığına zarar vermekle suçluyordu.
AB Komisyonu, Polonya’ya karşı AB Adalet Divanı nezdinde dava açmış, mahkeme de Komisyonu haklı bularak, bu ülkenin AB hukukunu çiğnediğine karar vermişti. Bunun üzerine Komisyon, Haziran 2023’te Polonya’nın AB Konseyinde oy hakkının elinden alınmasıyla sonuçlanabilecek “ihlal prosedürü” başlatmıştı. Komisyon, Polonya’nın AB bütçesinden alacağı yaklaşık 113 milyar avroluk fonu dondurmuştu.
Ancak Tusk’un görevdeki 5. ayında AB Komisyonu, ihlal prosedürünü sonlandırdığını duyurdu.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen 6 Mayıs’ta, aynı siyasi çizgide yer aldığı, kişisel olarak da yakın ilişkileriyle bilinen Tusk yönetimiyle birlikte Polonya’ya yönelik yaklaşımın tümüyle değiştiğini, “Bugün Polonya için yeni bir sayfa açılıyor. 6 yılı aşkın bir sürenin ardından 7. Madde prosedürünün kapatılabileceğine inanıyoruz. Başbakan Donald Tusk’u ve hükümetini bu önemli atılımı dolayısıyla tebrik ediyorum.” sözleriyle ifade etti.
Polonya dönem başkanlığının öncelikleri
Rusya-Ukrayna savaşından en çok etkilenen ve Belarus’a komşu AB ülkesi Polonya’nın önceliği “güvenlik” olacak.
Sloganını, “Güvenlik, Avrupa!” olarak belirleyen ülke, 2024’te bütçesinden savunmaya en çok pay ayıran NATO ülkesi olmuştu.
Polonya, AB ülkelerini bu yönde teşvik etmeye, Avrupa savunma sanayisini güçlendirmeye odaklanacak. Komşusu AB’nin dönem başkanlığını devralırken, Ukrayna’daki güvenlik durumu ise her zamankinden gergin seyrediyor. Bir yandan Rusya tüm cephe hattı boyunca saldırılarını şiddetlendirirken diğer yandan ABD’nin Ukrayna’ya sağladığı uzun menzilli füzelerin Rusya topraklarında kullanımına izin vermesiyle Ukrayna, Rusya’ya yönelik saldırılarını artırdı.
Polonya’nın başkanlığının başlamasından üç hafta sonra Donald Trump’ın ABD başkanı olarak yemin edecek olması hem Brüksel hem de Kiev’e yardımların artırılmasını savunan Varşova için büyük risk arz ediyor.
Gelecek yıl GSYİH’sinin yüzde 4,7’sini savunmaya harcamayı hedefleyen Varşova, Trump’ın daha fazla harcama yapma talepleriyle karşı karşıya kaldığında diğer birçok ülkeden daha rahat bir konumda.
Son dönemde savunma sanayisini güçlendirme ve savunma harcamalarını artırma planları yapan Brüksel, Varşova’dan diğer üye ülkeleri de aynı hedefe yönlendirmesini bekliyor.
Polonya bu noktada dikkate değer bir rol model olarak hizmet ediyor.
AB Komisyonu, Polonya başkanlığı sırasında savunma hakkında bir politika belgesi yayınlamayı planlıyor.
Polonyalı yetkililer, Ukrayna’da şiddetlenen savaş ve ABD’de Trump yönetiminin yanı sıra Şubat 2025’te Almanya’da yapılacak seçimler ve Orta Doğu’daki durumu da hesaba kattıklarını, bu nedenle dönem başkanlığının ana mesajının güvenlik olacağını ifade ediyor.
Hibrid tehditlere karşı mücadele, enerji ve bilgi güvenliği
Polonya ayrıca AB’nin dış sınırlarındaki göç ve güvenlik zorluklarını kapsamlı bir şekilde ele almak, düzensiz göçü azaltmak ve geri göndermelerle ilgili prosedürleri etkinleştirmek için yeni çözümler üzerine çalışmaya hazırlanıyor.
Polonya, komşusu Belarus’un göçmenleri silah olarak kullandığını, hibrid bir savaş ile karşı karşıya olduğunu, bu nedenle Birliğin göçe yaklaşımının değişmesi gerektiğini vurguluyor.
Bu anlamda Polonya, ekimde Rusya veya Belarus’tan gelen sığınma taleplerini geçici olarak durdurmak için Brüksel’in desteğini almıştı.
Varşova, karşı karşıya olduğu hibrid savaş araçlarından diğer biri olan dezenformasyonla da mücadele etmeye hazırlanıyor.
Özellikle üçüncü ülkelerin AB bilgi sistemlerine müdahalesini içeren kriz durumlarıyla başa çıkmak için tedbirler önerecek olan Polonya, güvenli dijital hizmetlerin geliştirilmesi konusuna eğilecek.
Polonya dönem başkanlığı, dezenformasyona ve bilgi manipülasyonuna karşı mücadelede üye ülkeler arasında koordinasyonu güçlendirmeye, AB’nin siber uzaydaki düşmanca eylemlerin etkilerini önleme ve azaltma yeteneğini geliştirme üzerine de çalışacak.
Diğer yandan Rus enerjisine olan bağımlılığı azaltmayı amaçlayan Polonya, AB’de enerji fiyatlarını düşürmek, AB ve çevresindeki enerji altyapısının fiziksel güvenliğini ve siber güvenliğini artırmak, AB’de temiz enerji kaynaklarının geliştirilmesi için eşit bir rekabet ortamı sağlamak amacıyla adımlar atmayı hedefliyor.