Apandis, kalın bağırsağa bağlı küçük, parmak şeklinde bir kesedir. Vücuttaki işlevi hâlâ tam olarak bilinmese de en çok apandisit adı verilen ve acil cerrahi gerektiren iltihaplanmasıyla tanınıyor. Ancak burada kanserin de gelişebileceği pek bilinmiyor.
Annals of Internal Medicine dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, 1970 sonrası doğanlarda apandis kanseri vakaları çarpıcı şekilde artmış durumda. Bu yaş grubunda görülme sıklığı, 1940’larda doğanlara göre üç ila dört kat yükseldi.
Her yıl hâlâ milyonda sadece birkaç kişiyi etkileyen nadir bir hastalık olsa da artışın hızı dikkat çekici.
Daha da önemlisi, bugün apandis kanseri vakalarının yaklaşık üçte biri 50 yaş altı yetişkinlerde görülüyor. Bu oran, diğer sindirim sistemi kanserleriyle karşılaştırıldığında oldukça yüksek.
Neden artıyor?
Kesin neden henüz bilinmiyor. Ancak uzmanların ilk şüphelendiği faktörler arasında son on yıllardaki yaşam tarzı ve çevresel değişimler yer alıyor.
Obezite oranları 1970’lerden bu yana hızla arttı ve aşırı kilo, sindirim sistemi kanserleri dahil birçok kanser için bilinen bir risk faktörü.
Ayrıca, beslenme alışkanlıkları da değişti. İşlenmiş gıdalar, şekerli içecekler ve kırmızı ya da işlenmiş et tüketiminin artması, sindirim sistemi kanserleri için riski artıran unsurlar arasında gösteriliyor.
Bunun yanında, hareketsiz yaşam tarzı, uzun süre masa başında ya da ekran karşısında oturmak da riski artırıyor.
Bir diğer olasılık ise modern yaşamın getirdiği yeni çevresel faktörlere maruz kalma. Endüstriyel gıda üretimi, plastik ve kimyasalların yaygın kullanımı, su kalitesindeki değişimler gibi faktörlerin de etkili olabileceği düşünülüyor. Ancak bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.
Teşhisi zor
Apandis kanserini özellikle zor kılan bir diğer faktör de erken tespit edilememesi. Örneğin kolon kanseri gibi rutin tarama testleri bulunmuyor.
Belirtiler genellikle belirsiz veya başka hastalıklarla karıştırılabiliyor. Hafif karın ağrısı, şişkinlik ya da bağırsak alışkanlıklarında değişiklik gibi yaygın ve genellikle zararsız sayılabilecek şikayetler görülebiliyor. Bu nedenle vakaların büyük kısmı, genellikle apandisit şüphesiyle yapılan ameliyat sırasında tesadüfen fark ediliyor — ve bu aşamada erken müdahale için geç kalınmış olabiliyor.
Şu anda apandis kanseri için rutin bir tarama testi bulunmuyor. Hastalık hem çok nadir hem de apandisin görüntülenmesi oldukça zor olduğu için genel tarama programlarına dahil edilmiyor.
Bu nedenle hem hekimlerin hem de halkın bu konuda daha dikkatli olması gerekiyor. Özellikle 50 yaş altındaki bireylerde, inatçı veya alışılmadık karın belirtileri görüldüğünde zaman kaybetmeden doktora başvurulması önemli.
Diğer sindirim sistemi kanserleri de artışta
Apandis kanserindeki artış, kolon ve mide gibi diğer sindirim sistemi kanserlerinde de gözlenen daha geniş bir eğilimin parçası.
Bu durumun ardında büyük olasılıkla genetik faktörler, yaşam tarzı, çevresel etkiler ve hatta bağırsak mikrobiyomu (bağırsakta yaşayan bakteri florası) ile ilgili değişimler yer alıyor.
Son yıllarda antibiyotik kullanımı hem tıpta hem de tarımda büyük ölçüde artmış durumda. Bu da bağırsaktaki bakterilerin dengesini bozabiliyor ve bu durum kanser riskini etkileyebiliyor. Erken yaşta antibiyotik kullanımı ile ilgili bu olası bağlantı üzerinde daha fazla araştırma yürütülüyor.
Ne yapılmalı?
Şimdilik en iyi yaklaşım önleme ve farkındalığa odaklanmak:
Sağlıklı kiloyu korumak
Sebze, meyve ve tam tahıllar açısından zengin dengeli bir beslenme uygulamak
Fiziksel olarak aktif kalmak
Tütün ve alkol kullanımından kaçınmak hem apandis kanseri hem de diğer kanser türleri için riski azaltan önemli adımlar arasında yer alıyor.
Araştırmacılar, apandis kanserinin neden genç yaşlarda hızla arttığını anlamaya çalışıyor. Bu nedenleri ortaya çıkarmak, önleme, erken teşhis ve daha etkili tedavi yöntemleri geliştirmek açısından büyük önem taşıyor.
Bu süreçte hem sağlık çalışanlarının hem de halkın bilinçlendirilmesi gerekiyor. Belirtilerin fark edilmesi ve zamanında harekete geçilmesi, bu nadir ama giderek önem kazanan kanser türünde erken teşhis ve daha iyi sonuçlar sağlayabilir.
Apandis kanserinin artışı, değişen yaşam koşulları ve çevresel etkenlerin nadir hastalıkları bile daha yaygın hale getirebileceğini hatırlatıyor.
Aynı zamanda bu eğilimi anlamak ve mücadele etmek için daha fazla araştırmaya ve toplum olarak bedenimizi dinlemeye, gerektiğinde tıbbi yardım aramaya yönelik bir çağrı niteliği taşıyor.
